ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ

Θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το θέμα αν και είναι μεγάλο και δύσκολο παραθέτοντας κάποια αποσπάσματα από το υπό έκδοση βιβλίου μου με τίτλο «ΤΟΠΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΝΗΜΟΝΕΥΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ». Με αφετηρία την διπλωματική μου στη δημόσια ιστορία που αφορούσε κυρίως την μνημόνευση του εμφυλίου και της αντίστασης στο νόμο Ηλείας και Αχαΐας ,επιχειρώ σε αυτό το βιβλίου να επεκταθώ αρκετά όπως στην μνημόνευση των Εμφυλίων στην Ελλάδα, Ισπανία και ΗΠΑ, καθώς και τα μνημεία του Β Παγκοσμίου πολέμου στην πρώην ανατολική και δυτική Ευρώπη. Δύσκολο εγχείρημα που κυρίως αφορά τον όγκο της μελέτης. Παρόλα αυτά η προσπάθεια θα γίνει ! Τα μνημεία είναι το καλύτερο παράδειγμα αποτύπωσης της ανταγωνιστικής και διαιρετικής μνήμης στο δημόσιο χώρο καθώς αναπαριστούν την κρατική επίσημη αντίληψη, αλλά και άλλων συλλογικοτήτων, για το παρελθόν. Τα μνημεία του Εμφυλίου ανήκουν σε μια ξεχωριστή κατηγορία. Αποτελούν μια ξεκάθαρη αποτύπωση του διαιρετικού κλίματος. Κάθε πλευρά και αυτό φαίνεται και στην έρευνα, αναδεικνύει συγκεκριμένα γεγονότα που αποτυπώνονται σε κάθε μνημείο. Ένα μνημείο, μια πινακίδα ή ένα όνομα δρόμου είναι κοινωνικά και ιστορικά έγγραφα που παρέχουν πρωταρχικές πληροφορίες σχετικά με μια προσωπικότητα ή ένα γεγονός, σχετικά με το παρελθόν, αυτό της κοινότητας ή της περιοχής . Αντικατοπτρίζουν τις απόψεις και τις αξίες που υπερασπίζεται μια κοινωνία, μια ομάδα, ένας δήμος, μια χώρα σε μια συγκεκριμένη στιγμή. Το μνημείο είναι δείκτης χρονικής και γεωγραφικής θέσης. Τόπος γιορτής του παρελθόντος, διαδραματίζει το ρόλο του μεσολαβητή μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος, ως χώρος μνήμης και εορτασμού, το μνημείο είναι μια έκφραση της βούλησης. Καθώς η συζήτηση μαίνεται για το ρόλο που διαδραματίζουν - και θα έπρεπε - να διαδραματίσουν τα μνημεία στη μνήμη της ιστορίας των κοινωνικών ομάδων, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι καταλαβαίνουν την ιστορία, εξελίσσεται συνεχώς. Και οι συζητήσεις για τα μνημεία , είναι μια ευκαιρία για ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με το παρελθόν. Τα μνημεία δεν έχουν νόημα από μόνα τους. Έχουν νόημα γιατί τα κάνουμε να σημαίνουν πράγματα. Τα μνημεία δεν είναι στατικά σημεία που έχουν μια μοναδική αφήγηση πίσω τους. Τα μνημεία αποτελούν τοπία μνήμης που δημιουργούμε. Τα μνημεία είναι αντικείμενα των οποίων τη σημασία δημιουργούμε καθημερινά. Η μνήμη δεν είναι μόνο τα πράγματα που θυμόμαστε από στιγμή σε στιγμή. Η μνήμη είναι κάτι που επίσης σημαίνει κάτι στον κόσμο. Αυτό που αποφασίζουμε τι είναι σημαντικό να θυμόμαστε είναι κάτι που καθορίζεται συλλογικά, και η πολιτική, η διαπραγμάτευση, η συνομιλία με την οποία καθορίζουμε τι έχει σημασία και τι όχι. Η πολιτική είναι μια διαδικασία διαπραγμάτευσης. Είναι λοιπόν η συζήτηση για το τι πρέπει να μνημονευτεί, τι πρέπει να πάει σε ένα μουσείο, τι πρέπει να έχει τη μορφή μνημείου, τι πρέπει να απομακρυνθεί. Τα μνημεία διαδραματίζουν ρόλο τόσο στη μνήμη όσο και στη Λήθη μεγάλων γεγονότων και ιστορικών μορφών. Η έννοια των μνημείων μπορεί να αλλάξει σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Γιατί όμως ανεγείρονται τα μνημεία; Όταν χάνεις κάποιον για το οποίο νοιάζεσαι, οι άνθρωποι θέλουν με αυτό το τρόπο να έχουν μια θέση για τις αναμνήσεις τους, κάτι εξωτερικό, έξω από το μυαλό τους. Ένα μέρος όπου μπορούν να πάνε και να σκεφτούν, ένα άτομο που έχασαν ή ένα σημαντικό γεγονός. Εάν αρκετοί άνθρωποι ενδιαφέρονται για το ίδιο γεγονός, μπορούν επίσης να συγκεντρωθούν εκεί με έναν κοινό σκοπό. Με αυτό τον τρόπο εξωτερικεύεται η μνήμη με τη φροντίδα σε κάποιο είδος φυσικού αντικειμένου. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο προκύπτουν ενδιαφέροντα ερωτήματα όπως:

Πώς μας βοηθούν τα μνημεία να θυμόμαστε και να ξεχνάμε σημαντικά γεγονότα και ιστορικά πρόσωπα; Πώς αλλάζουν οι έννοιες των μνημείων με την πάροδο του χρόνου; Πώς αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι δύσκολες αναμνήσεις που, ίσως, δεν θα προτιμούσαν να σκεφτούν - αλλά εξακολουθούν να είναι σημαντικό να θυμόμαστε; Γιατί εορτάζουμε; Ποιος θέλει να τιμήσει τον εορτασμό; Ο χορηγός; Η επιλογή της τοποθεσίας; Ποιος θα τιμηθεί στον εορτασμό;

Καθώς οι διαμαρτυρίες για την αστυνομική βαρβαρότητα και τη φυλετική ανισότητα συνεχίζονται σε εθνικό επίπεδο στις ΗΠΑ, υπάρχει ένα σαρωτικό κίνημα για την αφαίρεση αγαλμάτων ιδιοκτητών σκλάβων και αποικιστών, καθώς και συμβόλων Συνομοσπονδίας. Αυτό που συμβαίνει στις ΗΠΑ και αφορά την καταστροφή ή απομάκρυνση αμφιλεγόμενων μνημείων δεν είναι κάτι καινούργιο. Είναι μια συζήτηση που κρατά χρόνια στην Αμερική και αναζωπυρώνεται κάθε φορά που υπάρχει έξαρση ρατσιστικής βίας. Ένα άγαλμα του Κολόμβου στη Βοστώνη αποκεφαλίστηκε μια νύχτα - και δεν είναι το μόνο μνημείο της αμφιλεγόμενης φιγούρας που ανατράπηκε αυτήν την εβδομάδα. Ένα άγαλμα του Κολόμβου στη Βιρτζίνια βανδαλίστηκε, κατέρρευσε και ρίχτηκε σε μια λίμνη την τρίτη το βράδυ. Δεν είναι η πρώτη φορά που το συγκεκριμένο άγαλμα έχει βανδαλιστεί. Το κεφάλι κόπηκε το 2006 και το 2015, και οι λέξεις "Black Lives Matter" ζωγραφίστηκε σε όλο το άγαλμα, το οποίο ήταν επίσης βαμμένο με κόκκινο χρώμα. Δεν αφαιρούνται μόνο μνημεία σε πάρκα. Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ ανακοίνωσε την Τρίτη ότι εργάζεται για την απαγόρευση της εμφάνισης της σημαίας της Συνομοσπονδίας, λιγότερο από μία εβδομάδα αφότου το Marine Corps εξέδωσε την οδηγία του να το πράξει. Το πρόβλημα είναι εντονότερο στις νότιες πολιτείες καθώς τα μνημεία που αναδείκνυαν τη λεύκη υπεροχή και το καθεστώς της δουλείας είναι πολύ περισσότερα. Επίσης στις συγκεκριμένες πολιτείες η μνήμη του εμφυλίου και η δουλεία έχει αποτυπωθεί πιο έντονα και έχει αφήσει μια διχαστική παρακαταθήκη στη νέα γενιά. Οι κρατικές και τοπικές κυβερνήσεις στις ΗΠΑ έχουν αφαιρέσει τουλάχιστον 110 δημόσια μνημεία και άλλα αφιερώματα της Συνομοσπονδίας μετά τη δολοφονική επίθεση του 2015 στο Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας, αλλά πάνω από 1.700 παραμένουν, πολλά από τα οποία προστατεύονται από τους κρατικούς νόμους στις πρώην Συνομοσπονδιακές Πολιτείες. Το SPLC κυκλοφόρησε πρόσφατα μια ενημερωμένη έκδοση της έκθεσής του για το 2016, η οποία περιέγραψε 1.503 μνημεία, ονόματα τοποθεσίας, κρατικές αργίες και άλλα σύμβολα της Συνομοσπονδίας σε δημόσιους χώρους σε ολόκληρο τον Νότο και της ΗΠΑ. Το σύνολο δεδομένων είναι διαθέσιμο για λήψη. [1]

Η νέα έκθεση προσδιορίζει 1.728 συμμαχικά σύμβολα, μια αύξηση που αντικατοπτρίζει τις νέες πληροφορίες που αποκτήθηκαν μετά την επανεξέταση των συμβόλων από τις κυβερνητικές υπηρεσίες, τους δημοσιογράφους και άλλους. Δεν περιλαμβάνει χιλιάδες , μνημεία ή άλλα αφιερώματα μέσα σε πεδία μάχης, μουσεία, νεκροταφεία και άλλα μέρη που είναι σε μεγάλο βαθμό ιστορικά.

Η νέα μελέτη διαπίστωσε:

• 772 μνημεία σε 23 πολιτείες και στην περιφέρεια της Κολούμπια. περισσότερα από 300 βρίσκονται στη Γεωργία, τη Βιρτζίνια ή τη Βόρεια Καρολίνα.
• 100 δημόσια σχολεία που ονομάστηκαν Robert E. Lee, και Jefferson Davis.
• 80 κομητείες και πόλεις που έχουν ονόματα για να τιμήσουν τις Συνομοσπονδίες.
• 9 αμειβόμενες διακοπές για κρατικούς υπαλλήλους σε πέντε πολιτείες και
• 10 στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ που έχουν όνομα στρατιωτικών ηρώων της Συνομοσπονδίας.

Η έκθεση εντοπίζει επίσης δύο διακριτές περιόδους που σημείωσαν σημαντική αύξηση τα μνημεία και άλλα σύμβολα. Η πρώτη ξεκίνησε γύρω στο 1900, εν μέσω της περιόδου κατά την οποία οι νότιες πολιτείες θέσπισαν νόμους του Jim Crow για να αποκλείσουν τους νεοαπολευθερωμένους Αφροαμερικανούς και να αναδιαμορφώσουν την κοινωνία. Η δεύτερη ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και διήρκεσε όλη τη δεκαετία του 1960, καθώς το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων οδήγησε σε μια αντίδραση μεταξύ των διαχωριστικών γραμμών. Στην έκθεση εντοπίζονται επίσης οι χορηγοί μνημείων, μεταξύ των οποίων και οι Ηνωμένες Κόρες της Συνομοσπονδίας, που είναι υπεύθυνες για την ανέγερση εκατοντάδων αγαλμάτων σε δικαστήρια και άλλους χώρους για τον εμφύλιο πόλεμο. Για το ρολό την οργάνωση και τις πρακτικές του εν λόγο συλλόγου ο οποίος υπήρξε και υπάρχει ως ο μεγαλύτερος χορηγός και προστάτης μνημείων στις ΗΠΑ θα αναφερθούμε σε ξεχωριστεί ενότητα.[2]

[1] https://docs.google.com/spreadsheets/d/17ps4aqRyaIfpu7KdGsy2HRZaaQiXUfLrpUbaR9yS51E/edit#gid=222998983

[2] https://www.afroamcivilwar.org/about-us/memorial-museum-history.html