ΜΝΗΜΟΝΙΚΟΙ ΝΟΜΟΙ

Από την στιγμή συγκρότησης των εθνών -κρατών τον 19ο αιώνα το παρελθόν υπήρξε βασικό συστατικό στοιχείο της ανερχόμενης εθνικής ταυτότητας. Η ενιαία εθνική αφήγηση, αποτέλεσε τη βάση για την διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας. Τα τελευταία χρόνια αυτή η αφήγηση αμφισβητείτε επανερνηεύται, ή αντικαθιστάτε με νέα. Η μνήμη έχει κεντρικό ρόλο αυτή την εποχή και αφόρα τον τρόπο διαχείριση της. Είτε αποσιωπά γεγονότα είτε επαναφέρει, είτε επανερμηνεύει. Μέσα από αυτή τη διαδικασία υπήρξαν και υπάρχουν πόλεμοι της ιστορίας. Οι μνημονικοί νόμοι αναπτύχτηκαν μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Σε όλη την Ευρώπη έχουμε πληθώρα «μνημονικών νομών» που καθορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει κανείς να αρνείται ή να ερμηνεύει το παρελθόν. Το ολοκαύτωμα και ο σκοτεινές πλευρές του Β.Π.Π και οι χαρακτηριζόμενες «γενοκτονίες» είναι στο κεντρικό πυρήνα της συζήτησης. Το ερώτημα που τίθεται είναι: Χρειάζεται νομική ή δικαστική συνδρομή για να υπερασπιστούν τα θύματα του παρελθόντος και να ποινηκοποιείτε η άρνηση τους;[1] Η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι καθόλου εύκολη. Αντίθετα είναι σύνθετη και περίπλοκη. Η προσωπική μου γνώμη τείνει προς την κατεύθυνση της ελεύθερης έκφρασης. Πιστεύω πως οι επιβολή νομών αποτελεί παρέμβαση στην ελευθερία της ιστορίας και απόπειρα χειραγώγησης της ιστορικής γνώσης. Παρόλα αυτά αναδεικνύονται κάποιοι προβληματισμοί που θα αναδείξουμε παρακάτω.

Οι νόμοι που επηρεάζουν το έργο των ιστορικών ανήκουν σε τρεις κατηγορίες: α) Αυτούς που επηρεάζουν τις συνθήκες εργασίας. β) Εκείνους που ρυθμίζουν την πρόσβαση στις πληροφορίες. γ) Εκείνους που διέπουν την ελευθερία της έκφρασης.[2] Εδω θα μας απασχολήσουν οι νόμοι που διέπουν την ελευθερία της έκφρασης. Τα ερωτήματα που προκύπτουν μέσα από την εφαρμογή αυτών των νομών είναι πολλά :Το κυριότερο είναι ποιος ιστορικός θα ασχοληθεί με επίμαχα θέματα αν υπάρχει ο φόβος της δίωξης. Άρα υπάρχει σοβαρός κίνδυνος αρκετές σελίδες της ιστορίας να μείνουν κενές, εκτός από αυτές που έχει επιλέξει η κρατική εξουσία να αναδεικνύονται προβάλλοντας φυσικά μόνο την κρατική αλήθεια.

Η παρεμβατικότητα του κράτους με τη θέσπιση νομών για αμφιλεγόμενα ιστορικά θέματα ενέχει τον κίνδυνο ιδελογικοποίησης της ιστορίας με σκοπό και πρόσχημα την πολιτική ορθότητα όπως αυτή ερμηνεύεται τα τελευταία χρόνια. Με αυτό το τρόπο έχουμε ιδεολογική εργαλειοποίηση και γραφειοκρατικοποίηση του ιστορικού λόγου και της ιστορικής μνήμης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αντιμετωπίζονται και οι «γενοκτονίες» συγκριτικά και αντισταθμιστικά σχετικοποιόντας ριζικά την ιστορική αντίληψη εξομοιώνοντας το ολοκαύτωμα ως ένα κοινό κακό.[3]

Η χρήση του όρου «γενοκτονία» μπορεί να έχει πολιτικές και ακαδημαϊκές επιδιώξεις. Πολλές φορές χρησιμοποιείται για να αναδείξει ή και να συμβαδίσει με την ενιαία εθνική αφήγηση χρησιμοποιώντας και κατασκευάζοντας εθνοποιητικούς μύθους. Η εργαλοιοποίηση των γενοκτονιών πολλές φορές αποτελεί και ένα μέσο εδραίωσης της πολιτικής εξουσίας εκμεταλλευόμενη τις εκάστοτε πολιτικές, κοινωνικές, και οικονομικές συγκυρίες.[4]

Όπως αναφέρει και κ Nora οι ιστορικοί έχουν αντιταχτεί κατά των μνημονικών νομών, όχι γιατί θέλουν να διατηρήσουν για τον εαυτό τους τη διαχείριση της μνήμης και την αποκλειστικότητα της ιστορικής αληθείας αλλά γιατί πρέπει να υπερασπιστούν την πνευματική ελευθερία και την δημόσια ελευθερία σε ένα δημοκρατικό κράτος. Θεωρεί πως υπάρχει μια γενίκευση και εκμετάλλευση της μνήμης η οποία παραμερίζει την ιστορία. Όταν ένα ιστορικό γεγονός ξαναγράφεται και κρίνεται μόνο από την πλευρά των θυμάτων και των κατακτηθέντων είναι μια άρνηση της ιστορίας.[5]

Εδώ αναδεικνύεται ένα ερώτημα: Οι πολιτικοί έχουν λόγο στην ιστορία; Σύμφωνα με των Rene Remond μπορούν εφόσον σέβονται δύο όρια: Δεν πρέπει να διατάζουν την Ιστορική αλήθεια και να διευθετούν συγκρούσεις ερμηνείας. Ο δεύτερος περιορισμός αφόρα τη μορφή του: Με νομούς δηλαδή διότι κάθε νόμος οριοθετεί και καθορίζει κανόνες και επιβάλει περιορισμούς.[6] Ένα άλλο ερώτημα που προκύπτει είναι: Μήπως είναι απαραίτητη η θέσπιση νομικού πλαισίου; Υπάρχουν θεσμοί όπως το Institute for Historical Review στη Νότια Καρολίνα που αποτελεί οργανωτικό θεσμό της άρνησης του ολοκαυτώματος στις ΗΠΑ με κύριο εκφραστή του τον Bradley Smith. Εδω υπάρχει ένα νομικό κενό που εκμεταλλευόμενη την ελευθερία της σκέψης και έκφρασης και το δικαίωμα της ελευθεροτυπίας, λειτουργούν σε βάρος των δικαιωμάτων της προστασίας των πολιτών. Εδω μήπως θα έπρεπε να ισχύει η νομοθετική πρωτοβουλία για αποτροπή της διαστρέβλωσης;[7] Καταλήγοντας πιστεύω πως η ιστορική γνώση πρέπει να είναι ελεύθερη χωρίς παρεμβάσεις, μέσα σε ένα πλαίσιο αρχών που θα αποτελεί κοινό τόπο για όλους όσοι εξετάζουν και αναδεικνύουν συγκρουσιακά ιστορικά θέματα. Βάση αυτής της προσέγγισης αποτελεί η σχολική εκπαίδευση και ο τρόπος που διδάσκεται η ιστορία. Πρέπει να αφήσουμε πίσω την εθνοκεντρική φρονηματική ιστορική αφήγηση και να αναδείξουμε μια νέα διαλεκτική κριτική ανοικτή ιστορική προσέγγιση. Αν καλλιεργηθεί αυτή η ιστορική κουλτούρα ίσως δεν χρειάζεται κανένα νομικό πλαίσιο για να διαχειριστούμε και να συζητήσουμε οποιοδήποτε συγκρουσιακό τραυματικό ιστορικό γεγονός.

Βιβλιογραφία:

• Κόκκινος Γιώργος «Η παθογένεια των νόμων της μνήμης στη Γαλλία», Μνήμων 30 (2009)
• Κόκκινος Γιώργος, «Η δυναμική της μνήμης και της λήθης στη δημόσια σφαίρα και οι νόμοι για τη μνήμη στη Γαλλία», στο Γ. Κόκκινος, Ε. Λεμονίδου, Β. Αγτζίδης, Το τραύμα και οι πολιτικές της μνήμης. Ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη, Ταξιδευτής, Αθήνα, 2010
• «Ο κοινωνικός ρόλος του/της ιστορικού», Στρογγυλό τραπέζι Χ. Κουλούρη, A.-M. Thiesse, S. Jollivet, στο Β. Καραμανωλάκης κ.ά. (επιμ.), Συναντήσεις της ελληνικής με τη γαλλική ιστοριογραφία από τη Μεταπολίτευση έως σήμερα, Αθήνα 2015.
• Μπαλτσιώτης Λάμπρος, Ποιον ωφελεί η αναδιάταξη της θέσης των Ποντίων. Γενοκτονία, πολιτική και ιστορία, ΧΡΟΝΟΣ // τεύχος ΕΞΙ, Οκτώβριος 2013.https://www.chronosmag.eu/index.php/lplss-p-fl-ex-ths-p.html
• Nora Pierre, "Malaise dans l'identité historique" Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Liberte pour Ihistoire ,CNRS Editions,2008 ανακτήθηκε 28-10-2018 https://www.lph-asso.fr/
• Rémond René, "L'histoire et la Loi" Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Etudes ,αριθ.4046,Ιουνιος,2006.ανακτηθηκε 28-10-2018 https://www.lph-asso.fr/
• Γιώργος Κόκκινος «Ιστορικός αναθεωρητισμός και η άρνηση του Ολοκαυτώματος», στο, Άγγελος Παληκίδης επιμ. Κριτικές προσεγγίσεις του Ναζιστικού φαινομένου, επίκεντρο 2013.
• Βόγλης Πολυμέρης, H Ιστορία στο εδώλιο; https://enthemata.wordpress.com/2015/12/20/voglis-20/ ανακτήθηκε 28-10-2018.
• Antoon De Baets, Responsible History, Berghan 2009 .

[1]Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δική Lipstadt -Irving με τη συμμετοχή του Evans.Σε αυτή τη δική εμπεδώθηκε μια αντίληψη ότι δεν είναι αυτονόητη η ελευθερία της ιστορικής γνώμης με την καθοριστική συμμετοχή της δικαστικής εξουσίας (Γιώργος Κόκκινος «Ιστορικός αναθεωρητισμός και η άρνηση του Ολοκαυτώματος», στο ,Άγγελος Παληκίδης επιμ. Κριτικές προσεγγίσεις του ναζιστικού φαινομένου, επίκεντρο 2013.) .Η υπόθεση Ρίχτερ στην Ελλάδα https://enthemata.wordpress.com/2015/12/20/voglis-20/.

Η υπόθεση Petre-Grenouilleau στη Γαλλία(Rene Remond). Ένα άλλο ακόμη παράδοξο που επικρατεί στην Ευρώπη είναι δυο αντιφατικές αποφάσεις α) Η απόφαση πλαίσιο του 2008 που αφορούσε το συντονισμό της νομοθεσίας των κρατών -μελών για την καταπολέμηση «Της άρνησης και της χοντροειδούς σχετικοποίησης -παραποίησης -κανονικοποίησης των γενοκτονιών ,των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας», ενώ ένα χρόνο αργότερα το 2009 εξομοιώνεται ο Ναζισμός με τον Κομμουνισμό με την καθιέρωση της 23ης Αυγούστου ως ευρωπαϊκής μέρας μνήμης των θυμάτων των δυο ακραίων ιδεολογιών και καθεστώτων!!

[2] Anton De Baets Laws Governing the Historian 's Free Expression σελ.39-67. ανακτήθηκε 28-10-2018

[3]Γιώργος Κόκκινος «Η δυναμική της μνήμης και της λήθης στη δημόσια σφαίρα και οι νόμοι για τη μνήμη στη Γαλλία», στο Γ. Κόκκινος, Ε. Λεμονίδου, Β. Αγτζίδης, Το τραύμα και οι πολιτικές της μνήμης. Ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη, Ταξιδευτής, Αθήνα, 2010, σελ126.

[4]Λάμπρος Μπαλτσιώτης, «Ποιον ωφελεί η αναδιάταξη της θέσης των Ποντίων. Γενοκτονία, πολιτική και ιστορία», ΧΡΟΝΟΣ // τεύχος ΕΞΙ, Οκτώβριος 2013.

[5]Pierre Nora, "Malaise dans l'identité historique" Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Liberte pour Ihistoire ,CNRS Editions,2008 ανακτήθηκε 28-10-2018 https://www.lph-asso.fr/.

[6]René Rémond, "L'histoire et la Loi" Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Etudes ,αριθ.4046,Ιουνιος,2006.ανακτήθηκε 28-10-2018 https://www.lph-asso.fr/.

[7]Γιώργος Κόκκινος, «Ιστορικός αναθεωρητισμός και η άρνηση του Ολοκαυτώματος», στο, Άγγελος Παληκίδης, Κριτικές προσεγγίσεις του Ναζιστικού φαινομένου, σελ,73.Περισσότερες πληροφορίες :

https://www.ihr.org/.