ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

«'Οποιοσδήποτε μπορεϊ νά άναγορεύσει τόν έαυτό του Ιστορικό. 'Οποιοσδήποτε μπορεϊ να προσθέσει καί τό « μαρξιστής ». 'Οποιοσδήποτε μπορεϊ νά χαρακτηρίσει μαρξιστικό ότιδήποτε. Καί ομως δέν υπάρχει δυσκολότερο καί σπανιότερο πράγμα άπό τό νά είσαι Ιστορικός, γιά νά μήν πούμε μαρξιστής ιστορικός.Γιατί ή λέξη αύτή θάπρεπε νά ύποδηλώνει τήν αύστηρή έφαρμογή ένός θεωρητικά έπεξεργασμένου τρόπου άνάλυσης στο πιό σύνθετο άπό όλα τά έπιστημονικά θέματα: τίς κοινωνικές σχέσεις μεταξύ τών άνθρώπων καί τίς μορφές πού παίρνει ή άλλαγή τους. Ίσως μάλιστα κανείς ν' άναρωτηθεϊ άν ποτέ έκπληρώθηκαν οΐ άπαιτήσεις ένός τέτοιου όρισμού».[1]

Η συνεισφορά του Μαρξισμού στην ιστορία είναι πολύ σημαντική, ειδικά στη λεγομένη κοινωνική ιστορία. Η μαρξιστική ιστοριογραφία αποτέλεσε πρόκληση για την παραδοσιακή ιστοριογραφία γιατί στράφηκε στις κοινωνικές αντιθέσεις. «Η κατανόηση των κοινωνιών απαιτεί και μια κατανόηση της ιστορίας, θα έπρεπε γρήγορα να βρεθούν νέοι τρόποι έρευνας του ανθρωπίνου παρελθόντος .Ο μαρξισμός βοήθησε σε αυτή την αναζήτηση».[2] Για τον Marx η αντικειμενική γνώση είναι δυνατή κατά το παράδειγμα των Θετικών Επιστημών καθώς βασίζεται σε γενικά αξιώματα (νόμους) που συστηματοποιούν τα φαινόμενα. Ο Μαρξ χρησιμοποιεί την ιστορική ανάλυση σαν πηγή των σκέψεων. Πρωταρχικός παράγοντας της ιστορικής εξέλιξης είναι οι ταξικές συγκρούσεις. Η έμφαση κατά τη μαρξιστική ιστορική ανάλυση δίνεται επομένως στο οικονομικό κυρίως πεδίο και στο ρόλο της πάλης των τάξεων ως καταλύτη της εξέλιξης. Οι οικονομικές εξάλλου σχέσεις είναι αυτές που διέπουν τη λειτουργία της κοινωνίας και συγκροτούν τη δομή της, ενώ οι ιδεολογικές της συνιστώσες ανήκουν στο εποικοδόμημα. Επιμένει σε μια ιεράρχηση των κοινωνικών φαινόμενων (όπως «βάση» και «εποικοδόμημα») και ότι στο εσωτερικό κάθε κοινωνίας υπάρχουν εσωτερικές εντάσεις «αντίφαση»οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με την τάση του συστήματος να διατηρηθεί. Η επίδραση του μαρξισμού στους ιστορικούς βασίζεται στη γενική του θεωρία (υλιστική αντίληψη της ιστορίας) γενικό σχήμα της ιστορικής εξέλιξης από την πρωτόγονη κοινοκτημοσύνη στον καπιταλισμό. Είναι από τις ιδέες εκείνη που άσκησε σίγουρα τη μεγαλύτερη επίδραση στη ιστορία. Η υλιστική αντίληψη της ιστορίας βασίζεται στον ισχυρισμό του Χέγκελ ότι η ιστορία συμβαίνει μέσο διαλεκτικής ή σύγκρουσης αντιτιθέμενων δυνάμεων. Ο Μαρξ αποδέχτηκε αυτή την έννοια της διαλεκτικής αλλά απέρριψε τον ιδεαλισμό του Χέγκελ επειδή δεν δέχτηκε ότι ο υλικός κόσμος κρύβει από εμάς τον πραγματικό κόσμο της ιδεώδους αντίθεσης. Το ύστατο επίπεδο της ανθρώπινης εξέλιξης, κατά τη μαρξιστική πολιτική θεωρία, είναι η κομμουνιστική κοινωνία, στην οποία θα ξεπεραστούν όλοι οι κοινωνικοί ανταγωνισμοί. Συνίσταται στην ανακάλυψη ενός νέου κριτηρίου για τη διαίρεση της ιστορίας σε περιόδους του κριτηρίου των τρόπων παράγωγης. Ο Χέγκελ αναζητεί μια αρχή που θα διευκρίνιζε τα διαφορετικά σταδία της ιστορίας. Το κράτος, το πολιτικό καθεστώς αποτελεί εδω το δευτερεύον στοιχείο και η πολιτική κοινότητα ο τομέας των οικονομικών σχέσεων το πρωτεύον στοιχείο. Ταυτίζει την πολιτική κοινότητα με την οικονομική δομή και το κράτος με το δίκαιο -πολιτικό και ιδεολογικό εποικοδόμημα. Αναγνωρίζει ότι τα φαινομενικά κίνητρα, όπως επίσης και αυτά που πραγματικά προσδιορίζουν τις ανθρώπινες πράξεις στην ιστορία δεν είναι με κανένα τρόπο οι αποφασιστικές αιτίες των ιστορικών γεγονότων, και ότι, πίσω από τα κίνητρα αυτά, υπάρχουν άλλες καθοριστικές δυνάμεις που πρέπει να αναζητηθούν. Ο Μαρξ και ο Ενγκελς δεν επεξεργαστήκαν με συστηματικό τρόπο μια σαφή θέση πάνω στη θεωρία της ιστορίας. Για να απόκτηση η ιστορία της φιλοσοφίας το χαρακτήρα της επιστημονικής ιστορίας θα πρέπει να εγκαταλείψει τη χρονολογική μελέτη των διαφόρων φιλόσοφων και να πέραση στη μελέτη των διαφόρων προβλημάτων που εμφανιστήκαν τοποθετώντας τούς φιλοσόφους μέσα στην αντίστοιχη προβληματική τούς.

Τα βασικά σημεία που εντοπίζονται στην ανανέωση των ιστορικών σπουδών:

• Προσέδωσε υλιστική αντίληψη για την ιστορία.
• Πλουραλιστική προσέγγιση.
• Βασικός παράγων «εκσυγχρονισμού»τής γραφής της ιστορίας.
• Οικονομική ερμηνεία της ιστορίας.
• Το μοντέλο βάση και εποικοδόμημα.
• Ειδικά αντικείμενα ιστορικής έρευνας
• Ειδικά αντικείμενα έρευνας.
• Θεωρητική και ιδεολογική προοπτική ιστορικού έργου
• Ο ρεαλισμός δηλαδή η αναφορά στην πραγματικότητα
• Η ιστορικότητα ,η συνείδηση των αλλαγών.
• Η αντίληψη ότι μέσα από στην ανθρωπινή ιστορία υπάρχουν γεγονότα ουσιώδη και δευτερεύοντα.

Η μαρξιστική θεωρία της ιστορίας είναι λοιπόν μια επιστημονική μελέτη της ασυνεχούς διαδοχής των διαφορετικών τρόπων παράγωγης. Αναπτύχτηκαν δυο αντιφατικές αντιλήψεις για την κοινωνική επιστήμη, θετικιστική διαλεκτική αντίληψη. Ο αγοραίος μαρξισμός συνίσταται σε μια γενική έμφαση στο ρολό των οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων στη ιστορία.(θετικιστική αντίληψη)Ανατολικό μπλοκ.[3] «Φυσικά, γεννιέται τό έρώτημα : είναι άραγε ό ίδιος ό Μάρξ το πρότυπο τού μαρξιστή ιστορικού; Όλοι ξέρουμε πώς ό Μάρξ συνήθιζε νά λέει : έγώ δέν είμαι μαρξιστής. Αύτό όμως δέν σημαίνει ότι καθένας μπορεϊ νά τού δίνει άκίνδυνα μαθήματα μαρξισμού. Δέν χωρά πολλή συζήτηση πώς άν ό Μάρξ ένήργησε σαν ιστορικός, θά συμμορφώθηκε καί στούς κανόνες της σκέψης του. Έχουμε δμως τό δικαίωμα νά ρωτήσουμε : θέλησε ποτέ νά γίνει ιστορικός; 'Επιχείρησε ποτέ νά γράψει ιστορία; Μές στόν ώκεανό τών άρθρων του καί της άλληλογραφίας του,ό Μάρξ δέν έπαψε ούτε στιγμή νά κάνει « ιστορία » μέ τήν τρέχουσα σημασία της λέξης. Μιλά γιά « ιστορία » όπως μιλά για « πολιτική », καί τό μόνο πού τόν νοιάζει είναι νά θεμελιώσει, όχι τόσο βεβαιότητες, όσο « λειτουργικές » δπως λέμε σήμερα δέσμες πιθανοτήτων».[4]

Πηγές/Βιβλιογραφία

• Γκέοργκ Ίγκερς, Η ιστοριογραφία στον εικοστό αιώνα: από την επιστημονική αντικειμενικότητα στην πρόσκληση του μεταμοντερνισμού, Αθήνα: Νεφέλη, 1999, σ. 107-126
• François Dosse, Η ιστορία σε ψίχουλα: από τα Annales στη "Νέα Ιστορία", Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2η έκδοση, 2000, σ. 231-249
• Pierre Vilar, «Μαρξιστική ιστορία, ιστορία υπό οικοδόμηση», στο, Ζακ Λε Γκοφ - Πιερ Νορά (επιμ.),Το έργο της ιστορίας, 3 τόμοι, Αθήνα: εκδ. Ράππα, 1981-1988, τόμος Α΄, σ. 127-178
• Eric J. Hobsbawm, Η συμβολή του Καρόλου Μαρξ στην επιστήμη της ιστορίας, Αθήνα: Ε.Μ.Ν.Ε.-Μνήμων, 1981
• Γκέοργκ Ίγκερς, Νέες κατευθύνσεις στην ευρωπαϊκή ιστοριογραφία, Αθήνα: Γνώση, 1991, σ. 185-264

[1] Pierre Vilar Μαρξιστική ιστορία, Ιστορία υπό οικοδόμηση,στο Ζακ Λε Γκοφ - Πιερ Νορα

'Υπεύθυνοι τής έκδοσης Το Εργο Της Ιστοριας μεταφραση Κλαιρη Μιτσοτακη εκδοσεις Ράππα σελ 127.

[2] Eric J. Hobsbawm, Για την ιστορία ΘΕΜΕΛΙΟ 1998 σελ. 178

[3] Eric J. Hobsbawm, Για την ιστορία ΘΕΜΕΛΙΟ 1998 σελ. 182

[4] Pierre Vilar Μαρξιστική ιστορία, Ιστορία υπό οικοδόμηση,στο Ζακ Λε Γκοφ - Πιερ Νορα

'Υπεύθυνοι τής έκδοσης Το Εργο Της Ιστοριας μεταφραση Κλαιρη Μιτσοτακη εκδοσεις Ράππα σελ 130.