ΙΣΠΑΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1936-1939)
Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος έλαβε χώρα από το 1936 έως το 1939 μεταξύ ενός εθνικιστικού κινήματος και της Δεύτερης Δημοκρατίας της Ισπανίας. Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος όσο και ο Ελληνικός έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά αλλά και μεγάλες διάφορες. Πρώτο χαρακτηριστικό αφορά την ιδεολογική αφετηρία των δυο εμφυλίων καθώς υπήρξε σαφής διαχωριστική γραμμή μεταξύ αριστερών και δεξιών. Και στους δυο πολέμους υπήρξε εξωτερική παρέμβαση από ξένες δυνάμεις. Και στις δυο περιπτώσεις υπήρξε συντριπτική επικράτηση της δεξιάς. Τέλος στη συλλογική μνήμη του εμφυλίου και στις δυο χώρες υπήρξαν τάσης ηρωικής μυθοποίησης των πραγματικών γεγονότων.
Οι διαφορές επίσης είναι ευδιάκριτες. Σε ένα πρώτο επίπεδο μπορεί κανείς να επικεντρωθεί στο διαφορετικό διεθνές πλαίσιο μέσα στο οποίο έλαβαν χώρα οι δυο εμφύλιοι. Η διαφορά περίπου της μιας δεκαετίας ήταν καθοριστική στη διαφοροποίηση τους. Ο Ισπανικός εμφύλιος υπήρξε ο πρόλογος του Β.Π.Π, ενώ ο Ελληνικός ο επίλογος του Β.Π.Π. Οι ισπανοί εθνικιστές είχαν την βοήθεια της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας. Ενώ οι αντίπαλοι τους Δημοκρατικοί είχαν τη βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης και γενικότερα της τότε ευρωπαϊκής αριστεράς. Ο ισπανικός πόλεμος ήταν από πολλές απόψεις ένα προοίμιο για τις εξελίξεις του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου και για τις ενέργειες του ναζισμού, όσον αφορά στρατιωτικά και πολιτικά ζητήματα. Υπό αυτήν την έννοια, ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος ήταν ένα είδος στρατοπέδου εκπαίδευσης για μια σειρά τακτικών που έχουν γίνει συνηθισμένες, όπως ο αδιάκριτος βομβαρδισμός του άμαχου πληθυσμού, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή η χρήση αιχμαλώτων πολέμου ως εργατών. Αλλά πάνω απ 'όλα είναι η καθιέρωση στοχευόμενης καταστολής, που προσδιορίζει τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο στις πιο άγνωστες πτυχές του. Οι εξωδικαστικές εκτελέσεις είναι αναμφίβολα το πιο εμφανές και γνωστό στοιχείο αυτής της πολιτικής τρομοκρατίας.[1]
Αντίθετα ο Ελληνικός εμφύλιος παρόλο ότι ξεκίνησε μέσα στη Κατοχή αποτέλεσε ένα από τα πρώτα σημεία σύγκρουσης ανάμεσα σε ένα νέο δίπολο που άρχισε να διαμορφώνεται και να εδραιώνεται κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου. Έχουμε την διαμάχη μεταξύ δυο συστημάτων διακυβέρνησης σοσιαλισμού -καπιταλισμού Ανατολής -Δύσης. Μια άλλη σημαντική διαφορά αποτέλεσε η αφετηρία και οι αιτίες των εμφυλίων. Στην Ισπανία την εποχή της δεκαετίας του 30 επικρατούσε μια βαθιά κρίση του πολιτικού συστήματος που οφείλονταν σε τρεις διαιρετικές τομές: α) Ταξική σύγκρουση μεταξύ βιομηχανικών εργατών κυρίως του βορρά και αγροτών κυρίως στο Νότο της χώρας. β) Η θρησκεία αποτέλεσε σημείο τριβής μεταξύ της καθολικής εκκλησίας και των αντικληρικών. γ) Τέλος μια μεγάλη διαιρετική τομή που ακόμη και σήμερα δημιουργεί εντάσεις αφορά την υπάρξει έντονων και δραστήριων εθνικιστικών κινημάτων κυρίως Βάσκων και Καταλανών, που επιδίωκαν την αυτονόμηση τους από την κεντρική διακυβέρνηση. Μεταπολεμικά η εικόνα της κοινής Ισπανίας σηματοδοτεί μια διαίρεση γύρω από τη μνήμη που διαρκεί πολύ μετά το τέλος του πολέμου, μεταξύ εκείνων που έχουν το δικαίωμα να τιμήσουν τους νεκρούς και εκείνων που δεν μπορούν. Αυτή η διαχωριστική γραμμή, στην οποία το καθήκον της μνήμης ήταν κατανοητό μόνο ως άσκηση στην υπηρεσία της φραγκιστικής ιδεολογίας.Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η ισπανική κοινωνία υπήρξε βαθιά διαιρεμένη.
Αντίθετα στην Ελλάδα δεν υπήρξαν τόσο έντονες και βαθιές ταξικές και κοινωνικές διαιρέσεις, ούτε η θρησκεία αποτελούσε πεδίο διένεξης. Η ανύπαρκτη βιομηχανική παραγωγή περιόρισε την οποιαδήποτε ταξική διένεξη. Στην Ελλάδα υπήρξε διαφορετική αφετηρία της διαιρετικής τομής. Βασίστηκε καθαρά στην πολιτική και θεσμική αναταραχή που είχε προκαλέσει ο Εθνικός Διχασμός γύρω από το πολιτειακό ζήτημα. Και οι δυο πόλεμοι υπήρξαν έντονα βίαιοι, με τον ισπανικό να είναι σαφώς βιαιότερος. Αυτό είχε ως συνέπεια οι δύο εμφύλιοι να αφήσουν βαθιά τραύματα στη συλλογική μνήμη των λαών τους. Τέλος υπήρξε σαφής διαφοροποίηση στην μεταπολεμική κληρονομιά των δυο πολέμων. Και στις δυο περιπτώσεις υπήρξε βαριά ήττα της Αριστεράς. Όμως αυτή η ήττα είχε διαφορετικές συνέπειες σε κάθε χώρα. Στην Ισπανία υπήρξε η εγκαθίδρυση μιας φασιστικής δικτατορίας, όπου μετά το τέλος του Β.Π.Π μετατράπηκε σε κλασική δικτατορία. Για την Ισπανία ο εμφύλιος πόλεμος, είναι ένα θέμα που παραμένει ταμπού και μετά το θάνατο του Φράνκο το 1975.
[1] Leizaola , Aitzpea. «Η μνήμη του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου: το βάρος της σιωπής», Γαλλική εθνολογία , τόμος. τομ. 37, όχι. 3, 2007, σελ. 483-491.