Η συλλογική μνήμη αποκλεισμένες μνήμες από το δημόσιο χώρο.

Μεγάλα και σημαντικά ιστορικά γεγονότα όπως εμφύλιοι ή πόλεμοι μεταξύ κρατών, οδήγησαν στην ανάδυση ατομικών μνημών και συγκρότηση συλλογικών μνημών που προήλθαν μέσα από αντικρουόμενες αφηγήσεις και αναμνήσεις. Η ανάδειξη σιωπηλών μνημών οδήγησε στη συγκρότηση παροντικών ταυτοτήτων. Η ατομική μνήμη αναδεικνύεται μέσα στα πλαίσια της ομάδας στην οποία ανήκει. Η ανασυγκρότηση του παρελθόντος από το άτομο γίνεται πάντα ως φορέας μιας πολιτισμικής ταυτότητας στην οποία ανήκουν πολλοί και διαφορετικοί άνθρωποι. Μέσω των αναπαραστάσεων του παρελθόντος τα άτομα συγκροτούν μια πολιτισμική ταυτότητα στο παρόν.[1] Τα πάρκα μνήμης και τα δημόσια μνημεία (προτομές, ανδριάντες) και οι τελετές αποτελούν τις πιο συνήθεις εκδοχές της συλλογικής μνήμης μίας ομάδας ανθρώπων ή κοινότητας σε ένα δημόσιο χώρο. Εξυπηρετούν σε μεγάλο βαθμό κοινωνικές ανάγκες σε συνδυασμό με την πολιτική και ιδεολογική εκμετάλλευση που υπόκεινται. Οι λειτουργίες αυτές επιδιώκουν ουσιαστικά τη διαμόρφωση της ιστορικής ταυτότητας. Η παραγωγή όσο και η αποδοχή τους από τη κοινωνία καθορίζεται από τρεις βασικούς παράγοντες: α) Τη χρονική στιγμή του ιστορικού γεγονότος που αποτυπώνει. β) Τη χρονική στιγμή που κατασκευάζεται. γ) Τη στιγμή όπου το μνημείο υποβάλλεται σε ερμηνείες και δημόσια συζήτηση λόγω της διαφορετικής προσέγγισης που υπόκειται στο παρόν[2]. Αν αφαιρέσουμε ένα μνημείο ή αλλάξουμε το όνομα σε ένα δρόμο δεν σβήνουμε την ιστορία, ίσως απλά να αλλάξουμε μια προηγούμενη ερμηνεία της ιστορίας. Ένα μνημείο απλά μνημονεύει μια στιγμή της ιστορίας, δεν είναι η ίδια η ιστορία. Ουσιαστικά είναι μια στιγμή του παρελθόντος που κάποιοι άνθρωποι ή φορείς αποφάσισαν την ανέγερση μνημείων για να τιμήσουν πρόσωπα ή γεγονότα εγκαθιστώντας τα σε συγκεκριμένα σημεία στη κάθε πόλη. Η δύναμη των μνημείων και των μνημειακών χώρων μπορεί να αναδημιουργήσει το παρελθόν και να καθιερώσει τα μακροπρόθεσμα χαρακτηριστικά του τοπίου. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να συζητηθεί και να παρθεί μια απόφαση για την κατάργηση ή όχι ενός μνημείου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση τα μνημεία δεν ανεγέρθηκαν αμέσως μετά τον εμφύλιο, αλλά στο τέλος του 19ου αρχές 20ου αιώνα. Ουσιαστικά ο συμβολισμός ήταν στη βάση της αποτροπής και απομόνωσης του αφροαμερικανικού πληθυσμού από τη δημόσια ζωή των ΗΠΑ. Οι εορταστικές εκδηλώσεις μνήμης που συνεχίστηκαν για όλα αυτά τα χρόνια, ουσιαστικά υπενθύμιζαν τη συμβολική υπεροχή της λευκής φυλής.

[1]Κωνσταντίνα Μπάδα «Σιωπές και μνήμες της πόλης των Ιωαννίνων στη δεκαετία του 1940», στο, Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν και άλλοι (επιμ.), Η μνήμη αφηγείται την πόλη. Προφορική ιστορία και μνήμη του αστικού χώρου, ΕΠΙ & εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2016, σ. 229 - 247.

[2]Έλλη Λεμονίδου, «Δημόσια Ιστορία: Η διεθνής εμπειρία και το ελληνικό παράδειγμα», στο, Αντρέας Ανδρέου, Σπύρος Κακουριώτης, Γιώργος Κόκκινος κ.ά. (επιμ.), Χρήσεις και καταχρήσεις της Ιστορίας. Η δημόσια ιστορία στην Ελλάδα, Επίκεντρο, Αθήνα, 2015,σελ.133-134.