Ελλάδα –Τουρκία -Διαχρονική διαμάχη -Ιστορικό πλαίσιο.
Συζητώντας με το γιο μου για τα τελευταία γεγονότα που αφορούν τις τουρκικές προκλήσεις, διαπίστωσα πως αδυνατούσε να κατανοήσει την σημερινή πραγματικότητα, δηλαδή το πλαίσιο είτε το πολιτικό είτε το ιστορικό μέσα στο οποίο λαμβάνουν χώρα αυτά τα γεγονότα. Όπως εγώ και αρκετές γενιές συμπεριλαμβανόμενου και του γιου μου (19 ετών) αντιμετωπίζουμε και αντιλαμβανόμαστε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις με γνώμονα τις γνώσεις και τον τρόπο που διδαχτήκαμε την σχολική ιστορία κυρίως στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η επικέντρωση στην ελληνική επανάσταση και στον αγώνα των ελλήνων για την απελευθέρωση της Ελλάδας από την οθωμανική αυτοκρατορία, μέσα από την ανάδειξη ηρωικών μορφών με σκοπό την παγίωση της εθνικής συνοχής και μέσα από τελετές και δρώμενα δημιούργησαν ένα θολό πεδίο, ωθώντας γενιές ελλήνων στην μονοδιάστατη ανάγνωση της ιστορίας. Εδώ και χρόνια έχουμε να κάνουμε με τη νέα Τουρκία και όχι την οθωμανική αυτοκρατορία. Με λίγα λόγια γενιές ελλήνων αδυνατούν να κατανοήσουν την σημερινή πραγματικότητα που επικρατή στην Τουρκία. Η γνώμη μου είναι η εξής: Για να αντιμετωπίσεις και να διαχειριστής την απέναντι πλευρά στη προκειμένη την Τουρκία πρέπει να κατανοήσεις και να διδαχτείς την σύγχρονη ιστορία της, την πολιτικό-θρησκευτική - κοινωνική της δομή ειδικά μετά το τέλος του Α παγκόσμιου πολέμου έως σήμερα, με όρους και συνθήκες της σημερινής εποχής διαφορετικά θα είμαστε πάντα ένα βήμα πίσω. Το τι ακριβώς επιδιώκει η Τουρκία αυτή την εποχή μπορεί να κατανοηθεί μόνο εφόσον εξεταστεί στο ιστορικό πλαίσιο που πραγματικά πρέπει, και όχι με το ιστορικό πλαίσιο της ελληνικής επανάστασης και της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σίγουρα το ανελέητο συναισθηματικό (Αγία Σοφία )και διπλωματικό-πολιτικό μπούλινγκ, όλους μας έχει ενοχλήσει. Όμως καλώς ή κακός αυτού του είδους οι προκλήσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα και ψυχρή λογική. Αν λειτουργήσουμε με το συναίσθημα θα οδηγηθούμε σε αυτό ακριβώς που επιδιώκει η Τουρκία. Σε αυτό το πλαίσιο θα προσπαθήσω με λίγες γνώσης που έχω να αναδείξω διάφορες ιστορικές και πολιτικές πτυχές την Τουρκία με σκοπό να οδηγηθούμε σε πιο κριτική προσέγγιση των προκλήσεων της Τουρκίας. Όπως η αυταρχική κληρονομιά της Τουρκίας και η παν-ισλαμική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας.
Η Ελλάδα και η Τουρκία είναι δύο γειτονικά κράτη με μεγάλες ακτές που καταλήγουν στη θάλασσα του Αιγαίου. Η ιστορία τους περιλαμβάνει περιόδους κατοχής, συγκρούσεων και ειρήνης. Μετά τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο, η σταθερότητα της περιοχής διαταράχτηκε πολλές φορές λόγω της κακής σχέσης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και των αρνητικών ενδοκοινοτικών επεισοδίων στην Κύπρο, που επηρέασαν αυτή τη σχέση. Αυτό οδήγησε στην κρίσιμη στιγμή: το Κυπριακό πραξικόπημα του 1974 που ανέτρεψε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, τον δημοκρατικά εκλεγμένο ηγέτη της χώρας. Το πραξικόπημα διοργανώθηκε από την ελληνική στρατιωτική χούντα στην Αθήνα. Αυτό με τη σειρά του πρόσφερε ένα πρόσφορο πρόσχημα για τον τουρκικό στρατό να ξεκινήσει τη δική του εισβολή στην Κύπρο. Το νησί παραμένει διαιρεμένο μέχρι σήμερα.
Από το 1974, η Ελλάδα και η Τουρκία περνούν από μια κρίση στην άλλη σχεδόν κάθε δεκαετία. πιο διαδεδομένες από την άποψη αυτή ήταν οι διαφορές που σχετίζονται με τα δικαιώματα εξερεύνησης και εκμετάλλευσης πετρελαίου στο Αιγαίο Πέλαγος, και συνεπώς με το ζήτημα της εθνικής κυριαρχίας σε ορισμένες περιοχές του Αιγαίου. Το 1976, 1987 και 1996, η Ελλάδα και η Τουρκία έφτασαν στο κατώφλι μιας ένοπλης σύγκρουσης που θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει την ήδη εύθραυστη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι εντάσεις σχετίζονται άμεσα με ζητήματα κυριαρχίας σε συγκεκριμένες περιοχές του Αιγαίου Πελάγους, τα οποία η Τουρκία θεωρούσε υπό αβέβαιη κυριαρχία. Η διαμάχη για το Αιγαίο περιλαμβάνει πέντε διαφορετικά, αλλά αλληλένδετα θέματα:
1. Κυρίαρχα δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου
2. Όρια χωρικών υδάτων στο Αιγαίο Πέλαγος που διεκδικούνται και από τις δύο πλευρές.
3. Δικαιοδοσία για ζώνες εναέριου χώρου.
4. Αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών στο Ανατολικό Αιγαίο.
5. Κυριαρχία επί ορισμένων ή μη καθορισμένων νησιών του Αιγαίου.
Μετά το 1974, η διαμάχη πήρε τη μορφή ενεργειακής διαμάχης, με επίκεντρο τη διαφωνία σχετικά με την ερμηνεία και την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Από τη μία πλευρά, η θέση της Τουρκίας ήταν ότι τα ελληνικά νησιά στο Ανατολικό Αιγαίο δεν είχαν δικαίωμα υφαλοκρηπίδας και, επομένως, η γραμμή οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας πρέπει να περάσει, από βορρά προς νότο, μέσω του μέσου του Αιγαίου. Η τουρκική κυβέρνηση ανέκαθεν υποστήριζε ότι το Αιγαίο πρέπει να μοιράζεται σε ίσα μέρη μεταξύ των δύο κρατών, προκειμένου να έχουν ίσες οικονομικές και αμυντικές ευκαιρίες στην περιοχή. Από την άλλη πλευρά, η θέση της Ελλάδας ευνόησε την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας χρησιμοποιώντας τη διάμεση γραμμή μεταξύ των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των δυτικών ακτών της Τουρκίας, η οποία φυσικά δεν είναι ευθεία αλλά ακολουθεί τα διάφορα περιγράμματα. Σε κάποια σημεία, οι αποστάσεις μεταξύ νησιών και ηπειρωτικής χώρας είναι σημαντικές, αλλά σε άλλα - όπως το ακατοίκητο νησάκι Ίμια ή το Καστελόριζο απέχουν μόλις μερικά χιλιόμετρα. Το 1976, δύο χρόνια αφότου η διεθνής διαμεσολάβηση δημιούργησε μια παγιωμένη σύγκρουση στην Κύπρο (και η δημοκρατία αποκαταστάθηκε στην Ελλάδα), οι εντάσεις άρχισαν να ανανεώνονται σε κρίσεις όταν το τουρκικό ερευνητικό σκάφος Sismik I στάλθηκε στο Αιγαίο για να διεξαγάγει έρευνα πετρελαίου στην επίμαχη υφαλοκρηπίδα - θεωρείται από τις αρχές στην Αθήνα ως ελληνική. Κατά συνέπεια, η Ελλάδα και η Τουρκία προσέφυγαν στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Μέχρι το τέλος του έτους, και οι δύο διεθνείς φορείς είχαν ζητήσει από τα δύο κράτη να μην κάνουν χρήση βίας στην επίλυση των ζητημάτων του Αιγαίου και να συνεχίσουν τις διμερείς διαπραγματεύσεις προκειμένου να επιτύχουν μια λύση προς το συμφέρον και των δύο χωρών. Ωστόσο, το 1987 και το 1996, μετά από χρόνια αποτυχημένων διμερών διαπραγματεύσεων (ή απλής αδράνειας σε κάποια σημεία), η διαμάχη του Αιγαίου προκάλεσε γρήγορα νέες διπλωματικές εντάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να είχαν αρνητικό αντίκτυπο στην ειρήνη και την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η κρίση του 1987 σημειώθηκε τον Μάρτιο, αφού η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εθνικοποιήσει την εταιρεία «Πετρέλαια Βόρειου Αιγαίου», μια εταιρεία που ετοίμαζε εργασίες γεώτρησης στην πιο αμφισβητούμενη περιοχή της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Οι αρχές στην Άγκυρα ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να κάνουν γεωτρήσεις στην ίδια περιοχή, ανατολικά του ελληνικού νησιού της Θάσου. Όντας μέσα στην υφαλοκρηπίδα που θεωρείται ελληνική, αυτή η ανακοίνωση προκάλεσε παλαιά εχθρότητα. Τέτοιες διαφορές έχουν προκαλέσει την άσκοπη συσσώρευση ενόπλων δυνάμεων με την πάροδο των ετών. Σε ορισμένα περιστατικά οι δύο χώρες ήρθαν στο χείλος του πολέμου. Οι χρόνιες διαμάχες επομένως όχι μόνο έχουν τη δυνατότητα καταστροφικών πολέμων μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίες είναι επίσης σύμμαχοι και μέλη του ΝΑΤΟ, αλλά έχουν επίσης τη δυνατότητα να τραβήξουν άλλες χώρες σε αυτήν τη σύγκρουση, αποσταθεροποιώντας ολόκληρη την περιοχή. Από πολιτική άποψη, οι προοπτικές διέφεραν πάντοτε όσον αφορά την κατανομή της ευθύνης για τις εντάσεις στο Αιγαίο. Οι ηγέτες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αναφέρονται σε μια «δίκαιη και διαρκή λύση» που σπάνια προσαρμόζει την κατανόηση του τι αντιπροσωπεύει ένα δίκαιο αποτέλεσμα σύμφωνα με την άλλη πλευρά. Ως ζήτημα πολιτικής, η Ελλάδα ισχυρίζεται σταθερά ότι η νομική διευθέτηση στο Διεθνές Δικαστήριο είναι ο κατάλληλος τρόπος για να βρεθεί λύση, καθώς δεν θέλει πολιτικές διαπραγματεύσεις για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα όπως τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Τουρκία προτιμά μια διαπραγματευτική διευθέτηση που επιτυγχάνεται μέσω διαλόγου μεταξύ των δύο γειτονικών κρατών. Η Τουρκία προτιμά τις διαπραγματεύσεις επειδή πιστεύει ότι μια απόφαση τρίτου (όπως το Διεθνές Δικαστήριο) δεν θα εκτιμούσε πλήρως τα συμφέροντά της. Σήμερα, η Ελλάδα και η Τουρκία απέχουν πολύ από τη συμφωνία επίλυσης της διαφοράς.